Sosyoloji nedir, Toplumun özellikleri nelerdir, Toplumsal değişme nedir?

İnsanlar gerek fizyolojik, gerekse ruhsal nedenlerden dolayı bir arada yaşamak zorundadırlar. Birlikte yaşamak daha güvenli, daha doyumlu ve daha anlamlı yaşam sürmek için zorunludur. Zaman içinde insan ilişkilerinin niteliği değişmiştir.

İnsanların bir araya gelmesi ve karşılıklı olarak çeşitli ilişkilerde bulunmaları bir “toplumsal çevre” oluşturmuştur. Bu toplumsal çevrede çeşitli toplumsal olaylar ortaya çıkmaktadır.

Toplumbilim (sosyoloji), insanların toplumsal yaşam koşulları içindeki ilişkilerini, bunların nedenlerini, değişimlerini toplumsal yaşam koşulları içindeki ilişkilerini, bunların nedenlerini, değişmelerini toplumsal bütünlük içinde ve nesnel olarak inceleyen bilimdir.

Toplumbilimin amaçları:

Toplumları yer ve zaman boyutunda, nesnel ve somut koşulları içinde inceleyerek anlamak

Toplumların tarih boyunca geçirdikleri ve geçirmekte oldukları değişmelerin etkenlerini ve doğrultusunu açıklamak

Farklı toplumlarla ilgili açıklamaların benzerliklerinden yola çıkarak genellemelere gitmek

İnsanların toplumsal değişme sürecini etkilemelerine olanak sağlamak

Toplumbilim ayrıca toplumsal kurumları ve insanların bunlarla ilişkilerini de inceler. Aile, hukuk, sağlık, toplumsal tabakalaşma, siyasal örgütlenme, nüfus hareketleri, iş bölümü, dayanışma gibi konuları inceleyerek, bunların birbiriyle ilişkilerini varsa aralarındaki uyuşmazlık nedenlerini ve çözümlerini incelemeyi de amaçlar.

Bir bilim dalı olarak toplumbilim incelemelerini araştırmalarını bilimsel yönteme uygun yürütür. Toplumbilimle doğa bilimleri arasında bazı farklar vardır.

Toplumbilim incelediği insan gruplarını ve toplumu etkiler, doğa bilimleri inceleme yaparken doğa bundan etkilenmez.

Toplumbilimin kuralları ve yasaları doğa bilimindekilere göre daha az kesindir, görelidir.

Toplum doğaya göre daha hızlı değişmeler gösterir.

Toplumbilimin deney yaparak amaçlarını gerçekleştirmesi çok güç hatta bazılarına göre olanaksızdır. Doğa bilimlerinde deney yapmak çok kolaydır.

Toplumbilimci de incelediği toplumun ve kültürün bir üyesi olduğu için, yansız ve önyargısız olması güçtür. Doğa bilimlerinde yansızlık ve önyargısızlık daha olasıdır. Bundan veriler değilse de yorumlar etkilenebilir.

Toplumbilimin Dalları

1-bilgi toplumbilimi

2- ekonomi toplumbilimi

3- siyaset toplumbilimi

4- kent toplumbilimi

5- köy toplumbilimi

6- eğitim toplumbilimi

7- hukuk toplumbilimi

8- din toplumbilimi

9- ahlak toplumbilimi

10- sanayi toplumbilimi

11- sanat toplumbilimi

Toplum, toplumsallaşma, toplumsal değişme

Toplum, başta kendini korumak ve sürdürmek olmak üzere birçok temel çıkarını gerçekleştirmek için işbirliği yapan insanlardan oluşan, göreli bir sürekliliği olan, genellikle belli bir coğrafyasal yeri ve ortak kültürü bulunan, çok ya da az ölçüde kurumlaşmış bir karmaşık ilişkiler bütünüdür.

Toplumun Özellikleri

Toplumlar rastgele ya da gelişigüzel bir araya gelmiş insan yığınları değildir. Geçici olarak bir araya gelen insanlar bir toplum oluşturmazlar.

İnsanın olduğu yerde bir toplum yaşamı vardır, toplum için birden çok insan olmalıdır. 

Toplumların bir yapısı vardır

Toplumlar insanlardan çok daha uzun ömürlüdürler

Toplumun yapısını sürdürebilmesi ve işlevleri için üyeleri ve grupları, örgütleri arasında genellikle işbirliği şeklinde bir ilişki vardır.

Toplumu oluşturan bireylerin toplumda bir statüleri, birbirlerine karşı rolleri ve sorumlulukları vardır. (anne-babalık, öğrenci-öğretmen, kiracı-ev sahibi rolleri gibi) insanlar diğer insanlara karşı sorumluluklar da taşırlar.

Toplumların göreli bir sürekliliği vardır, adı değişmezken bir çok niteliği değişebilir.

Her toplumda belli kurallar, simgeler, kalıplaşmış davranışlar vardır. Bunların içerik ve anlamları her toplumda aynıyken, görünümleri değişir. Selamlaşma gibi.

Toplumların genel özellikleri vardır.

Her toplumun temel amacı varlığını korumak ve sürdürmektir.

Toplumsal yapı: bir toplumu oluşturan örgütleri, kümeleri, kurumları, bunların toplumdaki yerini, işleyişini, birbirleriyle ilişkilerini gösterir.

Bu kavramla, ögeler arasında uyumun olması gerektiği, uyumsuz ögelerin birbiri ile bağdaşamayacağı anlaşılır.

Ağalık düzeniyle sendikalı işçilik, dinsel hukukla kadın-erkek eşitliği, tıbbi uygulamalarla hoca muskası bağdaşmaz.

Temel Toplumsal Değişmeler

1- neslin sürdürülmesi

2-yeni nüfusun toplumlaştırılması

3- yaşamın bir anlamının ve amacının olması

4- mal ve hizmetlerin üretimi ve dağıtımı

5- düzenin korunması

6- işlevlerin karşılıklı bağımlılığı

Toplumsal Kurumlar

Toplumsal kurum; birbirleriyle uyum içinde olan ve bir bütün oluşturan değerlerden, geleneklerden, inançlardan, davranışlardan ve diğer maddi öğelerden oluşmuş; görece sürekli kurallar topluluğudur . Aile, hukuk, siyasal kurumlar, eğitim, din, ekonomi, parlamento, devlet gibi.

Toplumsal kurumlar bir araya gelerek bir toplumsal düzeni oluştururlar. Toplumsal kurumların arasında uyum olmazsa, toplumsal düzensizlik görülür. Örneğin teokratik bir siyasal kurumla laik bir eğitim kurumu bir arada bulunamaz.

Bir toplumsal kurum birbiriyle uyumlu ve bütünleşmiş çok çeşitli kurallarla düzenlenir.

 Bu kurallar topluluğu bir toplumsal kurumun temelini oluşturur.

Bireylerin o toplumsal kurumla ilgili davranışlarını bu kurallar topluluğu belirler.

Örneğin eğitim kurumu; yasa, yönetmelik, gelenek, öğrenci, öğretmen, idareci, okul binası, okul flaması gibi ögelerden oluşur. Eğitim kurumunda kurumlaşan şey; bilgilerin ve davranışların hangilerinin nasıl, kimler tarafından, nerede ne ne zaman verileceğini belirleyen kurallar, yasalar, yönetmelikler ve geleneklerdir.

Toplumsal Kurumların İşleyişi

Toplumsal kurumlar kabaca, bir davranış kuralları bütünü olarak görülebilir.

Toplumsal kurumlar, toplum ve onun içinde bulunduğu nesnel koşullar sonucu ortaya çıkarlar.

 Bir toplumsal kurum bu nesnel koşulları daha belirgin duruma getirmek için oluşturulmuştur.

Toplumsal kurumlar, bir toplumun üyelerinde belli düşünme ve davranış alışkanlıkları ya da kalıpları oluşturarak toplumsal düzeni ve toplumsal uyumu sağlamlaştırır.

Her toplumda belirli ve ortak davranış kalıpları vardır.

Ancak toplumbilim, insanların temel toplumsal gereksinimlerini karşılamaya yönelik olanları inceler.

Örneğin, bayram kutlama, düğün ve cenaze törenleri her toplumda vardır, ama toplumbilimin incelediği toplumsal kurum kavramının içine girmez.

Toplumsal kurumların işleyişinin ögeleri:

Davranış kuralları: resmi (yasalar trafik kuralları gibi) ya da gayrıresmi( ahlak, nezaket kuralları)

Statü: her insanın toplumsal kurumda belli bir yerinin olduğunu gösterir.

Roller: toplumsal kurumlar üyelerine rol ve sorumluluklar verir.

Toplumsal kurumların işlevleri:

Toplumsal kurumlar temel toplumsal işlevleri yerine getirmeye yönelik olarak çalışırlar. Bu kurumlar toplumsal yapıyla yakından ilişkilidir. Toplumsal kurumların temel ve açıkça belirlenmiş işlevleri vardır.

Örneğin eğitim kurumunun amaçları ve işlevleri öğrencilere okuma yazma öğretmek, iyi vatandaş olmalarını sağlamak, onları meslek sahibi yapmaktır.

Açıkça amaçlanmayan ve belirlenmemiş amaçları arasında ise; toplumsallaşma sürecine katkıda bulunmak, yaşıtlarıyla arkadaşlık ilişkilerini geliştirmek, paylaşmayı öğretmek gibi işlevler vardır.